Auto-sexing bij kippen is een bijzondere eigenschap. Je kunt het geslacht van pasgeboren kuikens bepalen aan de hand van hun donskleur en markeringen.

Auto-sexing rassen zijn kippen waarbij mannelijke en vrouwelijke kuikens vanaf de eerste dag verschillende kleuren en patronen hebben. Zo zie je meteen welke een haan of hen wordt.

Deze eigenschap levert flinke voordelen op voor kippenhouders die ruimte willen besparen of de kosten laag willen houden. Auto-sexing kippenrassen zijn vooral handig voor mensen met weinig plek om kuikens op te fokken.

Bij gewone rassen moet je weken wachten om te ontdekken welke kuikens je wilt houden. Hier zie je het direct.

Geneticus Reginald Punnett bedacht het concept in 1928 aan de Universiteit van Cambridge. Vandaag bestaan er verschillende auto-sexing rassen zoals Plymouth Rock, Bielefelder Kennhuhn en Norwegian Jærhøns.

Deze rassen gebruiken een speciaal gen op het Z-chromosoom dat zorgt voor zichtbare verschillen tussen mannelijke en vrouwelijke kuikens.

Belangrijkste Punten

• Auto-sexing kippen laten je het geslacht van kuikens direct na het uitkomen bepalen door kleurverschillen
• Deze rassen besparen ruimte en kosten omdat je ongewenste kuikens meteen kunt herkennen
• De eigenschap werkt door een speciaal gen dat verschillende donspatronen veroorzaakt bij mannetjes en vrouwtjes

Wat is auto-sexing bij kippen?

Auto-sexing is een genetische eigenschap waarmee ik bij pasgeboren kuikens direct het geslacht kan bepalen aan de hand van de kleur en tekening van hun donsveertjes. Het maakt het onderscheiden van haantjes en hennetjes een stuk eenvoudiger.

Definitie en achtergrond

Auto-sexing rassen zijn kippenrassen waarbij ik het geslacht van pas uitgekomen kuikens kan herkennen door verschillen in donskleur en markeringen.

Bij kippen spreekt men van een auto-sexing ras wanneer op grond van verschil in donskleur reeds bij de ééndagskuikens de haantjes en hennetjes scherp te onderscheiden zijn.

Reginald Punnett ontwikkelde het concept in 1928 aan de Universiteit van Cambridge. Hij kruiste Golden Campines met gestreepte Plymouth Rocks en zo ontstond het eerste auto-sexing ras: de Cambar.

Bekende auto-sexing rassen zijn:

• Legbar
• Cambar
• Rhodebar
• Welbar
• Amrock kippen

Meestal zijn rassen met "-bar" in de naam auto-sexing.

Verschil tussen auto-sexing en geslachtsgebonden kruisingen

Auto-sexing rassen verschillen van geslachtsgebonden kruisingen (sex-linked hybrids) in hun genetische stabiliteit. Bij auto-sexing rassen blijft de eigenschap behouden als ik ze onderling kweek.

Geslachtsgebonden kruisingen zoals "red sex-links" of "black sex-links" ontstaan alleen bij specifieke kruisingen tussen verschillende rassen. Deze eigenschap verdwijnt in de volgende generaties.

Belangrijkste verschillen:

Hoe auto-sexing werkt bij kuikens

Auto-sexing werkt via het gestreepte gen (barring gen) op het Z-chromosoom. Mannelijke kuikens hebben twee Z-chromosomen (ZZ), terwijl vrouwelijke kuikens één Z- en één W-chromosoom hebben (ZW).

Door het geslacht al vroeg te herkennen hoef je geen dagoude kuikens meer te sexen, wat tijd en fouten scheelt.

Bij Legbar kuikens zie je bij de vrouwtjes een brede, donkerbruine streep over kop, nek en stuit met duidelijke oogstrepen. Mannetjes zijn veel lichter van kleur en het patroon is vaag.

Genetische basis:

• Mannetjes (ZZ): Dubbele dosis van het barring gen
• Vrouwtjes (ZW): Enkele dosis van het barring gen
• Resultaat: Zichtbare kleurverschillen in het dons

Voordelen van auto-sexing rassen

Auto-sexing rassen bieden kippenfokkers grote voordelen. Je herkent het geslacht van kuikens vroeg en dat maakt alles een stuk efficiënter.

Efficiëntie bij kippenfokkerij

Het bepalen van het geslacht bij pasgeboren kuikens wordt veel makkelijker met auto-sexing rassen. Je ziet direct welke kuikens mannelijk of vrouwelijk zijn.

Bij traditionele rassen moet je wachten tot de kuikens enkele weken oud zijn. Dat kost tijd, ruimte en voer voor alle kuikens.

Auto-sexing rassen zoals de Legbar maken onderscheid mogelijk door:

• Donkerkleurige strepen bij vrouwelijke kuikens
• Lichtere, vage patronen bij mannelijke kuikens
• Duidelijke oogstreepjes bij hennen

Deze verschillen zie je meteen op dag één. Je hoeft geen specialist in te huren voor het sexen van kuikens.

Kostenbesparing en arbeidsreductie

Handmatig sexen van kuikens kost veel geld en tijd. Professional sexers rekenen tussen de €0,10 en €0,25 per kuiken.

Bij grote aantallen kuikens lopen deze kosten snel op. Een koppel van 1000 kuikens kan €100 tot €250 aan sexkosten betekenen.

Auto-sexing haalt deze uitgaven weg. Je bepaalt zelf het geslacht zonder training.

De arbeidsreductie is ook niet mis. Het sexen van dagoude kuikens is best arbeidsintensief en vraagt ervaring.

Met auto-sexing rassen besteed ik minder tijd aan:

• Het sorteren van kuikens
• Het inhuren van hulp
• Het wachten op sexresultaten

Verbeterde selectie en fokstrategie

Auto-sexing geeft mij meer controle over mijn fokprogramma. Ik kies meteen de juiste verhouding hanen en hennen uit.

Voor leghennen houd ik meer vrouwelijke kuikens over. Mannelijke kuikens haal ik er sneller uit.

Dit verbetert de fokstrategie door:

• Sneller selectie van fokdieren
• Betere planning van hokruimte
• Efficiëntere voerconversie

Bij verschillende kippenrassen zoals Amrock kippen zie ik deze voordelen goed terug. Het verschil in uiterlijk tussen mannelijke en vrouwelijke kuikens maakt gerichte selectie makkelijker.

Ik kan ook sneller beslissen welke kuikens geschikt zijn voor verdere fok. Dat scheelt resources die anders aan ongewenste dieren zouden gaan.

Genetica achter auto-sexing: hoe het erfelijk werkt

Auto-sexing werkt via specifieke genen die kleurpatronen bepalen en vastzitten aan de geslachtschromosomen van kippen.

Het streepjesgen op het Z-chromosoom zorgt ervoor dat mannelijke en vrouwelijke kuikens verschillende kleuren krijgen als ze uit het ei komen.

Genen en kleurpatronen bij auto-sexing

Het streepjesgen (B) zit op het Z-chromosoom en bepaalt het kleurpatroon bij auto-sexing rassen. Je hebt twee varianten: B voor gestreept, b+ voor niet-gestreept.

Mannelijke kuikens krijgen twee doses van het streepjesgen (B/B genotype). Daardoor zie je bij hen een lichtere dons met vage, bijna waterige patronen van kop tot stuit.

Vrouwelijke kuikens hebben maar één kopie van het gen (B/- genotype). Zij krijgen juist een donkere streep over kop, nek en stuit, met opvallende oogstrepen.

De kleurverschillen ontstaan dus puur door die gendosering. Twee kopieën maken het dons lichter, één kopie houdt het juist donkerder.

Bij Legbar kuikens zie ik het verschil meteen. Vrouwtjes hebben scherp getekende donkere strepen, mannetjes zijn vaal en de patronen lopen in elkaar over.

Rol van geslachtsgebonden eigenschappen

Kippen werken met een ander geslachtsbepalingssysteem dan zoogdieren. Mannetjes hebben twee Z-chromosomen, vrouwtjes één Z en een klein w-chromosoom.

Door deze chromosomenverdeling werkt auto-sexing zo goed. Het streepjesgen zit op het Z-chromosoom, dus mannetjes krijgen automatisch twee kopieën en vrouwtjes maar één.

Geslachtsgebonden overerving bij auto-sexing werkt als volgt:

Ik hoef dus geen DNA-test te doen. De kleur van het dons verklapt meteen het geslacht.

Ook als ik auto-sexing hanen en hennen kruist, blijft dit patroon gewoon bestaan. Alle kuikens kun je bij het uitkomen direct seksen.

Bekende auto-sexing kippenrassen

Er zijn verschillende kippenrassen met auto-sexing, waarbij je mannetjes en vrouwtjes direct na het uitkomen kunt herkennen. Cream Legbar, Bielefelder en Cuckoo Maran zijn de bekendste voorbeelden, elk met hun eigen verhaal en karakter.

Cream Legbar: geschiedenis en kenmerken

De Cream Legbar hoort bij de eerste succesvolle auto-sexing rassen. In de jaren 1930 kruisten onderzoekers aan Cambridge University Leghorns met gestreepte Plymouth Rocks om dit ras te maken.

Bij Cream Legbar kuikens zie je het geslacht meteen. Vrouwelijke kuikens hebben een donkere streep over kop en rug en duidelijke oogstrepen. Mannetjes zijn veel lichter en hun patronen zijn vaag en uitgewassen.

Wat ik bijzonder vind: ze leggen blauwe eieren, geërfd van Araucanas. Een volwassen hen legt ongeveer 180 tot 200 blauwe eieren per jaar.

Het gestreepte gen op het Z-chromosoom zorgt voor de auto-sexing eigenschap. Mannelijke kuikens hebben een dubbele dosis (B/B), vrouwtjes maar één (B/-), en dat verklaart het kleurverschil.

Bielefelder: Duitse reus met autosexing

Bielefelder Kennhuhn is in de jaren 1970 ontstaan in Duitsland. Dit grote, rustige ras combineert vleesproductie met auto-sexing eigenschappen.

Zo herken je Bielefelder kuikens:

• Mannetjes: lichtere grondkleur en vage strepen
• Vrouwtjes: donkerder met scherpe, duidelijke strepen
• Beide: robuuste bouw, al vanaf dag één

Volwassen Bielefelders zijn echt indrukwekkend. Hanen wegen 4-5 kg, hennen meestal 3-4 kg. Ze staan bekend om hun kalmte en kunnen goed tegen de kou.

Het ras legt grote, bruine eieren. Hennen produceren zo'n 200 tot 220 eieren per jaar, ook in de winter.

Cuckoo Maran en andere traditionele rassen

Cuckoo Marans horen bij de klassieke auto-sexing varianten. Je ziet bij deze Franse kippen dat mannetjes lichter zijn dan hun vrouwelijke soortgenoten.

Vrouwelijke Cuckoo Maran kuikens hebben donkere, scherp afgetekende strepen. Mannelijke kuikens zijn bleker en hun markeringen vallen minder op.

Andere belangrijke auto-sexing rassen:

• Welbar: kruising van Welsumer en gestreepte Plymouth Rocks
• Rhodebar: Rhode Island Red gemengd met gestreepte Plymouth Rocks
• Brussbar: uit Sussex en gestreepte Plymouth Rocks

Rassen die eindigen op "-bar" zijn meestal auto-sexing. Ze stammen allemaal af van de gestreepte Plymouth Rock, die deze eigenschap mogelijk maakt.

Deze traditionele rassen geven je betrouwbare auto-sexing, goede legprestaties en een sterke gezondheid.

Vergelijking: auto-sexing versus traditionele rassen

Auto-sexing rassen herken je aan het geslacht van pasgeboren kuikens door kleurverschillen. Traditionele rassen zoals Orpingtons en Rhode Island Reds heb je daarentegen een professional voor nodig. De praktische voordelen verschillen nogal tussen hobby en commercieel gebruik.

Gebruiksgemak en herkenning bij kuikens

Bij auto-sexing rassen zie ik het geslacht van kuikens meteen aan de donskleur. Haantjes en hennetjes hebben echt andere kleuren en patronen, dat valt niet te missen.

Bij traditionele rassen zoals Orpingtons en Rhode Island Reds moet je een professional inschakelen. Die methode is duur en geeft de kuikens onnodige stress.

Voordelen auto-sexing:

• Geen professional nodig
• Direct herkenbaar
• Minder stress voor de kuikens
• Kostenbesparend

Bielefelder en andere auto-sexing rassen laten deze verschillen al bij dag-oude kuikens zien. Dat maakt selecteren voor mij als hobbyhouder een stuk makkelijker.

Bij Cuckoo Maran en andere traditionele rassen moet ik wachten tot de kuikens ouder zijn. Pas dan herken ik het geslacht aan secundaire kenmerken.

Resultaten in de praktijk: voordelen en nadelen

Auto-sexing rassen doen het anders dan traditionele rassen op verschillende vlakken. In eierproductie en vleeskwaliteit zie ik duidelijke verschillen.

Eierproductie vergelijking:

De lagere eierproductie bij auto-sexing rassen wordt gecompenseerd door betere vleesaanzet bij hanen. Dat maakt ze economisch soms juist interessanter voor gemengde bedrijven.

Rhode Island Reds en andere traditionele rassen leveren betrouwbare productie, maar je betaalt wel meer door de kosten van professionele seksbepaling.

Auto-sexing rassen eten meer voer per ei. Ze groeien langzamer en hebben daardoor ook wat meer ruimte nodig.

Toepassingen bij gezelschaps- en productievermeerdering

Voor hobbyhouders zijn auto-sexing rassen echt handig. Je kunt meteen kiezen welke kuikens je wilt houden, zonder hulp van buitenaf.

Bij productievermeerdering draait alles om efficiëntie. Grote bedrijven kiezen meestal voor gespecialiseerde rassen zoals Leghorns.

Toepassingen per doelgroep:

• Hobbyhouders: Auto-sexing rassen zijn ideaal voor gemengde koppels
• Kleine boeren: Bielefelder is geschikt voor eieren én vlees
• Commercieel: Traditionele rassen zoals Leghorns voor maximale eierproductie

Auto-sexing rassen passen prima bij duurzame houderij. Je hebt geen stressvolle seksbepaling meer nodig.

Als gezelschapsdier bieden deze rassen het voordeel van voorspelbare karakters. Je weet van tevoren welke kuikens rustige hennen of juist indrukwekkende hanen worden.

Tips voor het werken met auto-sexing kippen

Het kiezen van de juiste rassen en het opfokken van auto-sexing kippen vraagt om wat specifieke kennis en aandacht. Hier deel ik praktische tips over rasselectie en belangrijke punten tijdens het broeden.

Selectie van rassen voor fokdoeleinden

Cream Legbar is wat mij betreft een van de betrouwbaarste auto-sexing rassen. Deze kippen laten al vanaf dag één duidelijke verschillen in donskleur zien tussen haantjes en hennetjes.

De Bielefelder raad ik zeker aan voor beginners. Vooral omdat de hennetjes een donkerdere rugstreep hebben dan de haantjes, wat het verschil makkelijk maakt.

Bij Leghorns moet je wel goed opletten. Alleen bepaalde auto-sexing lijnen van dit ras zijn geschikt voor geslachtsbepaling bij uitkomst, dus niet iedere Leghorn werkt.

Belangrijke selectiecriteria:

• Duidelijke kleurverschillen in het dons
• Betrouwbare genetische lijnen
• Goede broedresultaten bij de fokker

Ik check altijd de stamboom en vraag naar de percentages betrouwbaarheid bij de verkoper. Een beetje doorvragen kan geen kwaad.

Belangrijke aandachtspunten bij het opfokken en uitbroeden

Temperatuur speelt een grote rol tijdens het broeden van auto-sexing rassen. Ik hou de temperatuur op 37,5°C om de kuikens optimaal te laten ontwikkelen.

De luchtvochtigheid stel ik de eerste 18 dagen in op 55-60%. In de laatste drie dagen verhoog ik dat naar 65-70%.

Belangrijk bij het uitkomen:

• Kuikens direct na uitkomst beoordelen
• Goede verlichting gebruiken om goed te kunnen kijken
• Warme, droge omgeving voor de kuikens

Ik probeer altijd rustig te zijn bij het sexen van kuikens. Stress is echt funest voor jonge dieren, dus kalmte helpt enorm.

De eerste 48 uur zijn cruciaal. Ik zorg voor constante warmte en dat er altijd schoon water staat.

Veelgestelde vragen

Auto-sexing technieken maken het makkelijker om vroeg het geslacht van kuikens te herkennen. Verschillende methoden en rassen bieden zo hun eigen voordelen voor pluimveehouders die efficiënt willen werken.

Hoe kan men het verschil tussen een hen en een haan herkennen bij kuikens?

Bij auto-sexing rassen kun je het geslacht vaak direct zien aan de donskleur en patronen. Mannelijke kuikens hebben meestal lichtere donsveren en vage patronen.

Vrouwelijke kuikens zijn donkerder en hebben scherpere strepen. Die oogstreep bij hennetjes springt er vaak echt uit.

Neem Legbar kuikens: vrouwtjes hebben een brede donkerbruine streep over kop, nek en stuit. Mannelijke kuikens zijn veel valer en hun patronen zijn minder duidelijk.

Wat zijn de methoden om kuikens te sexen met gebruik van de vleugeltechniek?

De vleugeltechniek werkt bij bepaalde kruisingen vanwege verschillen in veergroei. Ik kijk binnen 24 uur na het uitkomen naar de vleugelpennen.

Bij vrouwelijke kuikens groeien de slagpennen sneller dan de dekveren. Daardoor ontstaat er een duidelijk lengteverschil aan de vleugelrand.

Mannelijke kuikens hebben gelijke lengtes van slag- en dekveren. Je moet er wel wat ervaring voor hebben en het werkt niet bij elk ras.

Welke voordelen biedt auto-sexing bij kippen voor de pluimveehouderij?

Auto-sexing maakt het sexen van eendagskuikens eigenlijk overbodig, wat normaal veel tijd en werk kost. Dit bespaart flink wat tijd en verkleint de kans op fouten.

Ik kan meteen mannelijke kuikens apart zetten voor vlees en de vrouwelijke voor leg. Dat maakt het proces een stuk efficiënter.

De techniek zorgt ook voor minder stress bij de kuikens omdat je ze minder hoeft te hanteren. En eerlijk is eerlijk, de resultaten zijn meestal nauwkeuriger dan bij traditionele methodes.

Wat zijn duidelijke fysieke kenmerken van een hen tegenover een haan bij volwassen kippen?

Hanen hebben vaak een grotere, roodere kam en lellen dan hennen. Hun staart valt ook op door die lange, gekrulde sikkelveren.

Hennen zijn meestal kleiner en compacter gebouwd. Hun veren zijn minder fel gekleurd dan die van hanen.

Hanen hebben vaak grotere en scherpere sporen aan hun poten. En hun kraai, tja, dat hoor je meteen.

Kun je aan het vlees van een kip zien of het een hen of een haan was?

Het vlees van een haan is doorgaans wat taaier dan dat van een hen. Zeker oudere hanen hebben steviger spierweefsel omdat ze actiever zijn.

De borstspieren van hanen zijn meestal meer ontwikkeld. Het vlees kan ook net wat meer smaak hebben dan dat van hennen.

Bij jonge dieren merk je het verschil amper. Alleen een ervaren slager ziet soms aan de vorm van het karkas of het een haan of hen was.

Zijn er specifieke rassen waarbij het eenvoudiger is om het geslacht van een kuiken te bepalen en zo ja, welke?

Verschillende auto-sexing rassen maken geslachtsbepaling echt een stuk makkelijker, denk bijvoorbeeld aan Plymouth Rock, Bielefelder Kennhuhn en Norwegian Jærhøns.

De meeste rassen die eindigen op -bar zijn trouwens ook auto-sexing. Handig om te weten als je zoekt naar eenvoudige geslachtsbepaling.

Legbar kuikens zijn ideaal voor beginners omdat je het verschil in kleur meteen ziet.

Welbar, Rhodebar en Brussbar hebben trouwens vergelijkbare voordelen. Je hoeft dus niet per se bij één ras te blijven hangen.

Bielefelder Kennhuhn is speciaal gefokt op auto-sexing eigenschappen.

Bij deze kip zie je het geslacht vaak al binnen een paar uur na het uitkomen. Dat scheelt een hoop onzekerheid, toch?

Tags:

auto-sexing bij kippen, auto-sexing kuikens, geslacht kuiken bepalen, wat is auto-sexing kippen, auto-sexing kippen uitleg, voordelen auto-sexing rassen, auto-sexing rassen voorbeelden, cream legbar auto-sexing, bielefelder auto-sexing, sexen van kuikens, kippen geslacht herkennen, kippen fokken auto-sexing, verschil auto-sexing en sex-linked, auto-sexing kippenrassen, auto-sexing kuikens herkennen