Legnood bij kippen is echt een noodgeval. Hierbij raakt een ei fysiek vast in de eileider van de kip.
Deze aandoening is levensbedreigend en vraagt om directe actie, want zonder hulp kan een kip al binnen 48 uur overlijden.
Als kippenhouder moet je de symptomen snel kunnen herkennen en weten wat je zelf kunt doen.
In veel gevallen kun je zelf eerste hulp bieden voordat je naar de dierenarts hoeft te rennen.
Deze gids geeft je praktische methoden voor snelle eerste hulp bij legnood en legt uit wanneer het echt tijd is voor de dierenarts.
Ook krijg je handige preventietips om de kans op legnood te verkleinen en je kippen gezond te houden.
Legnood betekent dat een kip haar ei niet kan leggen, omdat het vastzit in de eileider. Als je dit niet snel aanpakt, kan het echt fout gaan.
Legnood bij kippen ontstaat als een ei fysiek vastloopt in de eileider, meestal tussen de schaalklier en de cloaca.
We spreken van legnood als een kip een ei niet kan leggen dat al klaar zit in de eileider.
Belangrijke kenmerken van legnood:
Legnood is geen besmettelijke ziekte. Het is een puur mechanisch probleem, vooral bij jonge hennen die net beginnen met leggen en bij oudere dames aan het einde van hun legperiode.
Als je niet snel ingrijpt, ontstaan er binnen een paar uur al ernstige complicaties.
Normaal gesproken duurt het leggen van een ei zo’n 24 tot 26 uur. Het proces verloopt in verschillende stappen:
Normale eiervorming:
Bij gezonde kippen glijdt het ei soepel door de eileider naar buiten. De spieren van de eileider trekken samen om het ei voort te duwen.
Bij legnood loopt het vast in de laatste fase. Het ei is te groot of de spieren werken niet mee, waardoor het niet lukt.
Legnood en andere eileiderproblemen lijken soms op elkaar, maar de oorzaken en symptomen verschillen. Het is handig om dat onderscheid te kennen.
Legnood kenmerken:
Andere eileider problemen:
Bij legnood zit het probleem altijd ergens in het legproces, terwijl andere eileiderproblemen de hele eierproductie kunnen verstoren.
Legnood is meestal een eenmalig incident. Eileiderproblemen komen vaak terug.
Legnood bij kippen herkennen is superbelangrijk als je snel wilt ingrijpen. Een kip met legnood verandert duidelijk van gedrag en laat fysieke signalen zien die wijzen op een vastzittend ei.
Het meest opvallende is de bekende pinguïnhouding. De kip zet haar poten wijd, houdt haar lijf rechtop en waggelt wat ongemakkelijk rond.
Ze beweegt haar staartveren heen en weer. Dat komt door de druk van het vastzittende ei.
Andere gedragsveranderingen:
De kip probeert vaak langdurig te persen. Ze hurkt laag bij de grond en beweegt haar staart op en neer, meestal zonder resultaat.
Een opgezette buik valt vaak als eerste op. Die voelt harder aan dan normaal en lijkt dikker.
Als je voorzichtig aan de buik voelt, kun je soms het ei voelen zitten. Doe dit echt heel voorzichtig, want een ei breekt snel.
Let op: Slecht verkalkte eieren zijn niet altijd te voelen. Geen ei voelen betekent dus niet altijd dat er geen legnood is.
Soms zie je een kleine uitstulping bij de cloaca. Dat gebeurt als de kip perst en een stukje van het voortplantingskanaal naar buiten komt.
Ademhalingsproblemen ontstaan als het ei op de luchtzakken drukt. De kip ademt zwaar en heeft het zichtbaar moeilijk.
Ernstige symptomen:
Darmproblemen komen vaak voor. Kleine kippen raken vaak verstopt door de druk op de darmen. Grotere kippen krijgen juist diarree omdat de cloaca slap blijft.
Vaak trekt de kip zich terug in een hoekje, zet haar veren bol en blijft heel stil zitten. Dat is een duidelijk teken dat ze zich beroerd voelt en pijn heeft.
Legnood bij kippen ontstaat door allerlei factoren die het legproces in de war schoppen. Tekorten in voeding, leeftijd en omstandigheden spelen allemaal een rol bij het vastlopen van een ei in de eileider.
Calcium speelt echt een grote rol bij stevige eischalen. Als kippen niet genoeg calcium krijgen, ontwikkelen ze zachtwandige eieren die lastig door de eileider gaan.
Belangrijke voedingsfactoren:
Te veel voer is trouwens ook niet goed. Overgewicht maakt het leggen lastiger voor de kip.
In warme periodes eten kippen minder, dus het is slim om het voer daarop aan te passen.
Een slecht dieet veroorzaakt niet alleen calciumtekort. Andere mineralen en vitamines spelen ook een rol bij eivorming en het transport door de eileider.
Jonge leghennen die voor het eerst leggen lopen het grootste risico op legnood. Hun eileider is nog niet helemaal klaar voor de klus.
Oudere hennen krijgen ook vaker problemen. Hun spieren worden zwakker en het eiproductiesysteem werkt minder soepel.
Risicofactoren per leeftijdsgroep:
Bepaalde rassen, zoals Brahma's, hebben meer risico op legnood. Hun gewicht en bouw werken niet mee.
Als kippen te weinig bewegen, verzwakken hun buikspieren. Die spieren zijn juist belangrijk bij het persen tijdens het leggen.
Lage temperaturen maken het leggen voor kippen echt pittig. Bij kou trekken hun spieren samen, waardoor het ei moeilijker door de eileider komt.
Optimale omstandigheden:
Te veel kunstlicht stimuleert de eiproductie te vroeg. Jonge hennen kunnen hierdoor legnood krijgen, omdat hun lichaam nog niet klaar is.
Stress van roofdieren, nieuwe kippen of andere verstoringen gooit het legritme overhoop. Gestreste kippen houden eieren langer vast en dat kan misgaan.
Als er te weinig goede nestplaatsen zijn, houden kippen hun eieren te lang vast. Dat vergroot de kans op legnood.
Bij legnood telt elke minuut. Je moet snel en doeltreffend handelen.
Het isoleren van de kip, warmte en massage, en vocht geven zijn de drie dingen die het verschil kunnen maken.
Zet de kip meteen apart in een rustige, warme ruimte van 18-24 graden. Donkerte en geen tocht of fel licht helpen haar ontspannen.
Gebruik zachte bodembedekking, zoals handdoeken of stro. Een harde ondergrond doet alleen maar extra pijn als het ei vastzit.
Isolatie voorkomt:
Check haar regelmatig, maar laat haar verder met rust. Te veel hanteren maakt het alleen maar erger.
Een lauwwarm bad van 24-27 graden met Epsom-zout ontspant de spieren. Laat de kip 10-20 minuten zitten zodat de warmte haar helpt.
Na het bad droog je haar voorzichtig af en houd je haar warm. Smeer wat waterbasis glijmiddel rond de cloaca en masseer zachtjes van boven naar beneden.
Massage technieken:
Voel voorzichtig of je het ei kunt voelen. Als je een harde bult voelt, masseer dan extra zacht. Het ei mag absoluut niet breken.
Voeg elektrolyten toe aan het drinkwater om uitdroging tegen te gaan. Een kip met legnood raakt snel vocht kwijt door stress.
Calcium is belangrijk voor de spieren. Geef fijngemalen calciumtabletten, oesterschelpen, of vloeibaar calciumsupplement.
Calcium bronnen:
Moedig haar aan om te drinken, ook als ze weinig eet. Uitdroging maakt legnood erger en kan binnen 24-48 uur tot orgaanfalen leiden.
Zorg altijd voor vers water. Ververs het regelmatig om besmetting te voorkomen.
Bij legnood bij kippen kun je thuis eerste hulp geven met warme baden, calciumsupplementen en soms voorzichtig verwijderen van een zichtbaar ei. Deze methodes helpen de spieren ontspannen en ondersteunen het legproces.
Zet de kip in lauw water van 37-40°C voor 10-15 minuten. Het warme water ontspant de spieren rond de eileider en kan het ei helpen eruit te komen.
Na het bad smeer je de cloaca in met waterbasis glijmiddel. Gebruik nooit olie, want die kan ranzig worden en infecties veroorzaken.
Herhaal dit 2-3 keer per dag als het nodig is. Let wel op stresssignalen bij de kip.
Calciumtekort is vaak de boosdoener bij legnood. Geef de kip calciumcarbonaat of calciumgluconaat volgens de verpakking.
| Supplement | Dosering | Toedieningswijze |
|---|---|---|
| Calciumcarbonaat | 1-2 gram per dag | Door voer mengen |
| Vloeibaar calcium | 0,5 ml per kg lichaamsgewicht | Direct in de bek |
Zorg dat de kip genoeg water drinkt. Uitdroging maakt legnood erger en belemmert de spieren.
Vitamine D3 helpt bij calciumopname. Combineer deze altijd met calciumpoeder voor het beste resultaat.
Kun je het ei bij de cloaca zien? Dan kun je voorzichtig helpen. Werk altijd met schone handen en steriele handschoenen.
Stap 1: Smeer de cloaca in met glijmiddel.
Stap 2: Oefen heel lichte druk uit tijdens de persbeweging van de kip.
Stap 3: Stop meteen als je weerstand voelt.
Bij een zachtwandig ei moet je extra voorzichtig zijn. Die breken snel en geven kans op infectie.
Let op: Probeer nooit een ei te verwijderen dat je niet ziet. Dat is werk voor de dierenarts.
Soms moet je direct een dierenarts bellen om het leven van een kip met legnood te redden. De dierenarts kan geavanceerde behandelingen of zelfs een operatie uitvoeren als het thuis niet lukt.
Bel meteen een dierenarts als een kip langer dan 24 uur in legnood zit. Dit kan echt levensgevaarlijk worden.
Dringende signalen voor veterinaire hulp:
Als het ei te lang blijft zitten, raakt de eileider beschadigd. Infecties duiken dan snel op en kunnen zich verspreiden naar andere organen.
Gespecialiseerde pluimveedierenartsen weten echt raad met Egg binding bij kippen. Ze kunnen snel inschatten wat er moet gebeuren en hebben de juiste spullen voor deze klus.
Dierenartsen hebben verschillende manieren om een kip met legnood te helpen. Wat ze doen hangt af van hoe lang het ei vastzit en hoe de kip eraan toe is.
Medicamenteuze behandelingen:
Ze halen het ei soms handmatig weg, altijd onder verdoving. Met speciale instrumenten halen ze het ei voorzichtig uit de eileider zonder schade te maken.
Soms prikken ze het ei eerst door, zodat de inhoud eruit loopt. Dat maakt het veiliger als het ei te groot of vreemd van vorm is.
Ondersteunende zorg betekent vocht toedienen via een infuus en het checken van de vitale functies. Meestal blijft de kip nog een paar uur onder toezicht na de behandeling.
Lukt het niet met andere methoden? Dan komt een operatie in beeld. Alleen ervaren dierenartsen in een goed uitgeruste kliniek doen dit.
Salpingotomie is zo'n operatie waarbij de eileider wordt geopend om het ei eruit te halen. Alles gebeurt onder narcose en zo steriel mogelijk.
Na de operatie krijgt de kip pijnstilling en antibiotica. Het herstel duurt meestal één tot twee weken, en de kip moet dan even apart zitten.
Risico's van chirurgie:
Heel soms is gedeeltelijke verwijdering van de eileider nodig. Daarna legt de kip minder eieren of stopt er helemaal mee.
We bespreken de kosten en kansen altijd vooraf. Chirurgische behandeling pakt meestal goed uit als je er op tijd bij bent.
Herstel na legnood vraagt echt om aandacht voor voeding, observatie en het snel herkennen van complicaties. Die eerste paar dagen zijn gewoon cruciaal.
Na legnood is een kip vaak uitgeput en heeft ze specifieke voeding nodig. Het herstel na legnood begint met licht verteerbaar voer.
Eerste 24-48 uur:
We doen multivitamines in het drinkwater. Vooral vitamine B en C zijn belangrijk voor herstel van de eileider en het afweersysteem.
Calcium aanvulling:
Elektrolyten in het drinkwater helpen bij het herstel van vocht en mineralen. Geef liever meerdere kleine porties voer per dag dan één grote.
De eerste week na legnood houden we de kippen extra goed in de gaten. Symptomen van terugval kunnen snel weer opduiken.
Positieve signalen:
Waarschuwingssignalen:
Check elke dag of er weer een ei in de eileider zit. Een harde bult tussen cloaca en buik? Dat kan een nieuw vastzittend ei zijn.
Bij twijfel bel je gewoon de dierenarts. Herhaalde legnood komt trouwens vaker voor bij kippen die het al eens gehad hebben.
Na legnood kunnen er vervelende complicaties ontstaan die snelle actie vragen. Het persen tijdens legnood kan de eileider flink beschadigen.
Prolaps herkennen:
Bij prolaps spoelen we het weefsel voorzichtig met lauw water. Daarna duwen we het terug en bellen meteen de dierenarts voor verdere hulp.
Infectie symptomen:
Gebroken eieren in de eileider vergroten het risico op infectie. We proberen schaalstukjes zo voorzichtig mogelijk te verwijderen.
Bij infecties kan antibiotica nodig zijn. Dit doen we altijd in overleg met een dierenarts die ervaring heeft met kippen.
Voorkomen is beter dan genezen, zeker bij legnood. Goede voeding met genoeg calcium en vitamines is echt de basis. Maar een stressvrije omgeving en slim management zijn minstens zo belangrijk voor een gezonde legcyclus.
Goede voeding is gewoon het allerbelangrijkste om legnood te voorkomen. Legkorrel zorgt voor een stevige schaal en een normale vorm van het ei.
Calcium is essentieel voor sterke eierschalen. Geef altijd hoogwaardige legkorrel zodat je kippen genoeg calcium binnenkrijgen.
Vitamine D helpt bij de opname van calcium. Zonder voldoende vitamine D krijg je zwakke schalen en loop je sneller tegen legproblemen aan.
Te veel tafelrestjes en traktaties? Liever niet. Ze maken kippen dikker, en overgewicht vergroot het risico op legnood omdat spieren dan zwakker worden.
Heb je kippen ouder dan vijf jaar? Stop dan met legkorrel. Ze leggen minder en hebben andere voedingsbehoeften.
Stress is echt een grote boosdoener bij legnood. Je kunt veel doen om stress te verminderen en een fijne legomgeving te maken.
Voldoende legnesten zijn onmisbaar. Als er geen goede plek is, houden kippen hun ei in en dat loopt vaak niet goed af.
We gebruiken liever geen kunstlicht om de leg te stimuleren. Vooral bij jonge hennen kan dat tot problemen leiden, omdat hun lijf nog niet klaar is voor die belasting.
We proberen grote veranderingen in de omgeving te beperken. Nieuwe kippen, verhuizen of andere ingrijpende dingen bezorgen kippen vaak stress.
Ook warm weer kan stress geven. Zorg altijd voor genoeg schaduw en frisse lucht als het heet is.
Regelmatige controles helpen ons problemen vroeg op te sporen. We kijken elke dag naar onze kippen en letten op ongemak of veranderingen in gedrag.
Gewichtsbeheer is ontzettend belangrijk. Kippen met overgewicht krijgen sneller zwakkere spieren, waardoor het leggen moeilijker gaat.
We pakken parasieten aan door regelmatig te ontwormen. Inwendige parasieten verhogen het risico op legnood flink.
Probiotica ondersteunen de algehele gezondheid. Ze helpen bij de spijsvertering en geven het immuunsysteem een zetje.
Oudere hennen en krieltjes vragen wat meer aandacht. Deze groepen lopen meer risico en kunnen aangepaste zorg gebruiken.
Kippenhouders zitten vaak met vragen over het herkennen van legnood en de juiste aanpak. Vaak gaat het over voeding, het gebruik van hulpmiddelen zoals olijfolie, en hoe je ontstekingen herkent.
De eerste signalen van legnood zie je als je je kippen goed observeert. Vaak nemen ze een typische pinguïnhouding aan met de poten wijd gespreid.
Ze blijven soms lang in het legnest zitten zonder een ei te leggen. Je ziet ze laag hurken en soms met de staart pompen.
De buik zwelt op en voelt hard. Sommige kippen gaan zelfs mank lopen door de druk van het ei.
Ze eten en drinken minder. Ook de ontlasting verandert: diarree of juist verstopping, vooral bij kleinere rassen.
Preventie begint met volledig en uitgebalanceerde voeding met genoeg eiwitten en calcium. We voegen calciumsupplementen toe aan het voer.
Overgewicht verhoogt het risico flink. We letten daarom op met tafelrestjes en te veel snacks.
Stress is ook een boosdoener. We houden de omgeving rustig en veranderen zo min mogelijk in het hok.
Voldoende legnesten zijn belangrijk. Zonder goed nest houden kippen eieren binnen, wat problemen geeft.
Kunstmatige verlichting om de leg te stimuleren? Liever niet, zeker niet bij jonge hennen.
Bij milde gevallen van legnood geven we soms eerste hulp tot de dierenarts er is. We zetten de kip dan in een rustige, prikkelarme ruimte.
Een warm vochtig bad van 5 tot 10 minuten kan helpen. We gebruiken lauw water en leggen natte handdoeken over de kip.
Glijmiddel rond de cloaca helpt soms het ei makkelijker te laten passeren. We masseren de buik nooit, want dat kan het ei breken.
Hydrateren is belangrijk. We geven water of elektrolyten met een spuit, omdat kippen met legnood vaak niet zelf drinken.
De dierenarts kan medicijnen geven, het ei leegzuigen of soms opereren. We wachten nooit langer dan 48 uur met hulp inschakelen.
Een ontstoken cloaca ontstaat vaak na langdurige legnood. Het vastzittende ei irriteert en laat het weefsel opzwellen.
We zien roodheid en zwelling rond de cloaca. Het gebied voelt soms warm en is gevoelig als je het aanraakt.
Diarree is een veelvoorkomend teken, omdat de cloaca niet goed meer functioneert. Daardoor neemt de kans op bacteriële infecties toe.
Een ontstoken cloaca maakt het leggen nog lastiger. Door de zwelling raakt de doorgang vernauwt en blijft het ei vastzitten.
We nemen ontstekingen altijd serieus. Snel handelen voorkomt ernstige infecties.
Calcium is nodig voor sterke spiersamentrekkingen bij het leggen. Voor het maken en leggen van een ei heeft een kip veel calcium nodig naast andere voedingsstoffen.
Bij een tekort verzwakken de spieren van de eileider. Daardoor kan het ei niet goed door het kanaal bewegen.
We geven calciumsupplementen, zeker tijdens de legperiode. Oesterschelpen of kippenkalk werken prima en bieden we apart aan.
Vitamine D helpt bij de opname van calcium. We zorgen dus voor genoeg zonlicht of voegen vitamine D toe aan het voer.
Jonge leghennen hebben extra calcium nodig. Hun lichaam groeit nog terwijl ze al eieren leggen.
Gebruik ABSOLUUT GEEN PRODUCTEN OP BASIS VAN OLIE bij de behandeling van legnood. Olie wordt namelijk snel ranzig. Onder elke soort olie ook al is deze natuurlijk, kunnen bacteriën gaan zitten, door de olielaag krijgen ze de kans om niet verwijderd te worden, omdat ze "ingekapseld" zitten door de olielaag. Gebruik altijd glijmiddelen op basis van water, dit verkleint de kans enorm dat bacteriën zich kunnen verschuilen onder de gebruikte laag glijmiddel.
Het gebruik van olie in plaats van glijmiddel raden dierenartsen dus ook echt af.
Ranzige olie kan infecties veroorzaken in het gevoelige weefsel rond de cloaca. Dat kan de situatie dus juist verergeren.
Watergebaseerde glijgels zijn veel veiliger. Die blijven langer goed en irriteren het weefsel niet.
Heb je geen speciaal glijmiddel in huis, dan kun je ook glijmiddel uit de slaapkamer gebruiken op waterbasis. In geval van echte nood kies dan een mineraal-olie, maar dit is ook absoluut af te raden.
Tags:
legnood kip, legnood bij kippen, kip kan ei niet leggen, symptomen legnood kip, eerste hulp legnood kip, vastzittend ei kip, kippenziektes herkennen, kippen gezondheid, kippen verzorging tips, preventie legnood